ศัพท์บาลี --->>ปิ-->> คำแปล --->>อัพ.อุปสรรค ใกล้,บน,ข้างบน,อนึ่ง,ประเดี๋ยว,แม้.
ศัพท์บาลี --->>ปิงฺคล-->> คำแปล --->>น.,ปุ. พระเจ้าปิงคละ แจกเหมือน ปุริส เช่น ต.เอก. ปิงฺคเลน อันพระเจ้าปิงคละ
ศัพท์บาลี --->>ปิงฺคลชาตก-->> คำแปล --->>น.,นปุ. ปิงคลชาดก แจกเหมือน กุล เช่น ทุ.เอก. ปิงฺคลชาตกํ ซึ่งปิงคลชาดก
ศัพท์บาลี --->>ปิงฺคลราช-->> คำแปล --->>น.,ปุ. พระราชาพระนามว่าปิงคละ แจกเหมือน มหาราช เช่น ส.เอก. ปิงฺคลราเช ครั้นเมื่อพระราชาพระนามว่าปิงคละ เป็นวิเสสนบุพพบท กัมมธารยสมาส วิ.ว่า ปิงฺคโล ราชา = ปิงฺคลราชา
ศัพท์บาลี --->>ปิจฺฉิล-->> คำแปล --->>ว. ลื่น แจกได้ใน ๓ ลิงค์ อิต. แจกเหมือน รตฺติ เช่น ทุ.เอก. ปิจฺฉิลํ (ภูมึ) ซึ่งภาคพื้น อันลื่น
ศัพท์บาลี --->>ปิญฺฉ-->> คำแปล --->>น.,นปุ. แววหาง แจกเหมือน กุล เช่น ป.พหุ. ปิญฺฉานิ อ. แววหาง ท.
ศัพท์บาลี --->>ปิฏก-->> คำแปล --->>น.,นปุ. ปิฎก,ตระกร้า แจกเหมือน กุล เช่น ป.เอก. ปิฏกํ อ. ปิฎก ส.เอก. ปิฏเก ในตะกร้า
ศัพท์บาลี --->>ปิฏฺ-->> คำแปล --->>น.,นปุ. แป้ง แจกเหมือน กุล เช่น ป.เอก. ปิฏฺ อ. แป้ง
ศัพท์บาลี --->>ปิฏฺิ-->> คำแปล --->>น.,อิต.,นปุ. หลัง แจกเหมือน รตฺติ และ อกฺขิ เช่น ป.เอก. ปิฏฺิ อ. หลัง ส.เอก. ปิฏฺิยํ บนหลัง
ศัพท์บาลี --->>ปิฏฺิกจฺฉา-->> คำแปล --->>น.,อิต. รักแร้ข้างหลัง แจกเหมือน กญฺญา เช่น ส.เอก. ปิฏฺิกจฺฉาย ที่รักแร้ข้างหลัง เป็นตติยาตัปปุริสสมาส วิ.ว่า ปิฏฺิยา กจฺฉา = ปิฏฺิกจฺฉา
ศัพท์บาลี --->>ปิฏฺิปริกมฺม-->> คำแปล --->>น.,นปุ. การนวดซึ่งหลัง แจกเหมือน กุล เช่น ป.เอก. ปิฏฺิปริกมฺมํ อ. การนวดซึ่งหลัง เป็นทุติยาตัปปุริสสมาส วิ.ว่า ปิฏฺึ ปริกมฺมํ = ปิฏฺิปริกมฺมํ
ศัพท์บาลี --->>ปิฏฺิปสฺส-->> คำแปล --->>น.,นปุ. ข้างแห่งหลัง แจกเหมือน กุล เช่น ส.เอก. ปิฏฺิปสฺเส ที่ข้างแห่งหลัง เป็นฉัฏฐี ตัปปุริสสมาส วิ.ว่า ปิฏฺิยา ปสฺสํ = ปิฏฺิปสฺสํ
ศัพท์บาลี --->>ปิฏฺิปาสาณ-->> คำแปล --->>น.,ปุ. แผ่นหินมีหลัง แจกเหมือน ปุริส เช่น ป.เอก. ปิฏฺิปาสาโณ อ. แผ่นหินมีหลัง เป็นวิเสสนบุพพบท กัมมธารยสมาส มี ณ ปัจจัยในตทัสสัตถิตัทธิต เป็นภายใน มีวิเคราะห์ตามลำดับ ดังนี้ ณ.ตทัส.วิ. ปิฏฺิ อสฺส อตฺถีติ ปิฏฺิ (ปาสาโณ) หลัง ของแผ่นหินนั้น มีอยู่ เหตุนั้น แผ่นหินนั้น ชื่อว่า ปิฏฺิๆ มีหลัง วิ.บุพ. กัม.วิ. ปิฏฺิ ปาสาโณ = ปิฏฺิปาสาโณ
ศัพท์บาลี --->>ปิฏฺิปาสาณสทิส-->> คำแปล --->>ว. เช่นกับด้วยแผ่นหินอันมีหลัง นปุ. แจกเหมือน กุล เช่น ป.เอก. ปิฏฺิ- ปาสาณสทิสํ (อุทกํ) อ. นํ้า เช่นกับด้วยแผ่นหิน อันมีหลัง เป็นตติยาตัปปุริสสมาส มี ณ ปัจจัยใน ตทัสสัตถิตัทธิต และวิเสสนบุพพบท กัมมธารย สมาส เป็นภายใน มีวิเคราะห์ตามลำดับ ดังนี้ ณ.ตทัส.วิ. ปิฏฺิ อสฺส อตฺถีติ ปิฏฺิ (ปาสาโณ) วิ.บุพ.กัม.วิ. ปิฏฺิ ปาสาโณ = ปิฏฺิปาสาโณ ต.ตัป.วิ. ปิฏฺิปาสาเณน สทิสํ = ปิฏฺิปาสาณสทิสํ (อุทกํ)
ศัพท์บาลี --->>ปิฏฺิมชฺฌ-->> คำแปล --->>น.,นปุ. ท่ามกลางแห่งหลัง แจกเหมือน กุล เช่น ทุ.เอก. ปิฏฺิมชฺฌํ ซึ่งท่ามกลางแห่งหลัง เป็นฉัฏฐีตัปปุริสสมาส วิ.ว่า ปิฏฺิยา มชฺฌํ = ปิฏฺิมชฺฌํ
ศัพท์บาลี --->>ปิฏฺิวํส-->> คำแปล --->>น.,ปุ. โรงแห่งกระเดื่อง แจกเหมือน ปุริส เช่น ส.เอก. ปิฏฺิวํเส ในโรงแห่งกระเดื่อง เป็นฉัฏฐีตัปปุริสสมาส วิ.ว่า ปิฏฺิยา วํโส = ปิฏฺิวํโส [ปิฏฺิ = กระเดื่อง (เครื่องตำข้าว) อิต.,นปุ.]
ศัพท์บาลี --->>ปิฏฺิโกฏฺก-->> คำแปล --->>น.,ปุ. ซุ้มข้างหลัง แจกเหมือน ปุริส เช่น ส.เอก. ปิฏฺิโกฏฺเก ที่ซุ้มข้างหลัง เป็นตติยาตัปปุริสสมาส วิ.ว่า ปิฏฺิยา โกฏฺโก = ปิฏฺิโกฏฺโก
ศัพท์บาลี --->>ปิณฺฑ-->> คำแปล --->>น.,ปุ. ก้อนข้าว แจกเหมือน ปุริส เช่น ป.เอก. ปิณฺโฑ อ. ก้อนข้าว
ศัพท์บาลี --->>ปิณฺฑจาริก-->> คำแปล --->>ว. ผู้มีอันเที่ยวไปเพื่อก้อนข้าวเป็นวัตร มาจาก ปิณฺฑ + จาร + ณิก ปัจจัยในตรตฺยา ทิตัทธิต ใช้แทน วตฺตํ วิ.ว่า ปิณฺฑาย จริตุ วตฺตมสฺสาติ = ปิณฺฑจาริโก (เถโร) อัน (การ)เที่ยวไป เพื่อก้อนข้าว เป็นวัตร ของพระเถระนั้น เหตุนั้น พระเถระนั้น ชื่อว่า ปิณฺฑจาริโกๆ ผู้มีอันเที่ยวไปเพื่อก้อนข้าวเป็นวัตร ปุ. แจกเหมือน ปุริส
ศัพท์บาลี --->>ปิณฺฑจาริกตฺเถร-->> คำแปล --->>น.,ปุ. พระเถระผู้มีอันเที่ยวไปเพื่อก้อนข้าวเป็นวัตร แจกเหมือน ปุริส เช่น ป.เอก. ปิณฺฑจาริกตฺเถโร เป็นวิเสสนบุพพบท กัมมธารยสมาส มี ณิก ปัจจัย ในตรตฺยาทิตัทธิต เป็นภายใน มีวิเคราะห์ตามลำดับ ดังนี้ ณิก. ตรตฺยา.วิ. ปิณฺฑาย จริตุ วตฺตมสฺสาติ = ปิณฺฑจาริโก (เถโร) วิ.บุพ.กัม.วิ. ปิณฺฑจาริโก เถโร = ปิณฺฑจาริกตฺเถโร [ซ้อน ตฺ]
ศัพท์บาลี --->>ปิณฺฑปาต-->> คำแปล --->>น.,ปุ. บิณฑบาต แจกเหมือน ปุริส เช่น ป.เอก. ปิณฺฑปาโต อ. บิณฑบาต
ศัพท์บาลี --->>ปิณฺฑปาตกาล-->> คำแปล --->>น.,ปุ. กาลแห่งบิณฑบาต แจกเหมือน ปุริส เช่น ทุ.เอก. ปิณฺฑปาตกาลํ ยังกาลแห่งบิณฑบาต เป็นฉัฏฐีตัปปุริสสมาส วิ.ว่า ปิณฺฑปาตสฺส กาโล = ปิณฺฑปาตกาโล
ศัพท์บาลี --->>ปิณฺฑปาตทาน-->> คำแปล --->>น.,นปุ. การถวายซึ่งบิณฑบาต แจกเหมือน กุล เช่น ทุ.เอก. ปิณฺฑปาตทานํ ซึ่งการถวายซึ่งบิณฑบาต เป็นฉัฏฐีตัปปุริสสมาส วิ.ว่า ปิณฺฑปาตสฺส ทานํ = ปิณฺฑปาตทานํ
ศัพท์บาลี --->>ปิณฺฑปาตทายกติสฺส-->> คำแปล --->>น.,ปุ. บิณฑบาตทายก ติสสะ แจกเหมือน ปุริส เช่น ป.เอก. ปิณฺฑปาตทายกติสฺโส อ. บิณฑบาตทายกติสสะ
ศัพท์บาลี --->>ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺต-->> คำแปล --->>ว. ผู้ก้าวกลับแล้วจากบิณฑบาต ปุ. แจกเหมือน ปุริส เช่น ป.เอก. ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต (เถโร) อ. พระเถระ ผู้ก้าวกลับแล้วจากบิณฑบาต เป็นปัญจมีตัปปุริสสมาส วิ.ว่า ปิณฺฑปาตสฺมา ปฏิกฺกนฺโต = ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต (เถโร)
ศัพท์บาลี --->>ปิณฺฑปาตปริเยสน-->> คำแปล --->>น.,นปุ. การแสวงหาซึ่ง บิณฑบาต แจกเหมือน กุล เช่น ป.เอก. ปิณฺฑ- ปาตปริเยสนํ อ. การแสวงหาซึ่งบิณฑบาต เป็น ฉัฏฐีตัปปุริสสมาส วิ.ว่า ปิณฺฑปาตสฺส ปริเยสนํ = ปิณฺฑปาตปริเยสนํ
ศัพท์บาลี --->>ปิณฺฑปาตปฺปฏิลาภ-->> คำแปล --->>น.,ปุ. อันให้ได้เฉพาะซึ่ง บิณฑบาต แจกเหมือน ปุริส เช่น จ.เอก. ปิณฺฑปาตปฺปฏิลาภาย เพื่ออันให้ได้เฉพาะ ซึ่งบิณฑบาต เป็นทุติยาตัปปุริสสมาส วิ.ว่า ปิณฺฑปาตํ ปฏิลาโภ = ปิณฺฑปาตปฺปฏิลาโภ
ศัพท์บาลี --->>ปิณฺฑปาตสต-->> คำแปล --->>น.,นปุ. ร้อยแห่งบิณฑบาต ดู อตฺตภาวสต
ศัพท์บาลี --->>ปิณฺฑปาตสหสฺส-->> คำแปล --->>น.,นปุ. พันแห่งบิณฑบาต ดู อตฺตภาวสหสฺส
ศัพท์บาลี --->>ปิณฺฑปาตาทีหิ-->> คำแปล --->>ว.,นปุ. (วตฺถูหิ) ด้วยวัตถุ ท. มี บิณฑบาตเป็นต้น เป็นฉัฏฐีตุลยาธิกรณ พหุพพิหิสมาส วิ.ว่า ปิณฺฑปาโต อาทิ เยสํ ตานิ ปิณฺฑปาตาทีนิ (วตฺถูนิ) แจกเหมือน อกฺขิ
ศัพท์บาลี --->>ปิณฺฑมตฺต-->> คำแปล --->>น.,ปุ. (อาหาร) สักว่าก้อนข้าว แจกเหมือน ปุริส เช่น ทุ.เอก. ปิณฺฑมตฺตํ (อาหารํ) ซึ่งอาหาร สักว่าก้อนข้าว เป็นสัมภาวนบุพพบท กัมมธารยสมาส วิ.ว่า ปิณฺโฑ อิติ มตฺโต = ปิณฺฑมตฺโต (อาหาโร)
ศัพท์บาลี --->>ปิณฺฑิก-->> คำแปล --->>น.,ปุ. ก้อนข้าว แจกเหมือน ปุริส เช่น ต.เอก. ปิณฺฑิเกน ด้วยก้อนข้าว
ศัพท์บาลี --->>ปิตริ-->> คำแปล --->>น.,ปุ. ครั้นเมื่อบิดา ดู ปิตุ บิดา ลง สมึ ส.เอก. สำเร็จเป็นเป็น ปิตริ เช่น ปิตริ กาลกเต ครั้นเมื่อบิดา เป็นผู้มีกาละอันกระทำแล้้ว (ธรรม 1 : เรื่องนางยักษิณี หน้า 42)
ศัพท์บาลี --->>ปิตามห-->> คำแปล --->>น.,ปุ. ปู่, ตา แจกเหมือน ปุริส เช่น ป.เอก. ปิตามโห อ. ปู่, ตา เฉพาะปัญจมีวิภัตติ ฝ่ายเอก. ลง โต ปัจจัย เป็น ปิตามหโต = กว่าปู่ บ้าง
ศัพท์บาลี --->>ปิติปกฺข-->> คำแปล --->>น.,ปุ. ฝ่ายแห่งพระบิดา แจกเหมือน ปุริส เช่น ป.เอก. ปิติปกฺโข อ. ฝ่ายแห่งพระบิดา เป็นฉัฏฐีตัปปุริสสมาส วิ.ว่า ปิติโน ปกฺโข = ปิติ ปกฺโข เฉพาะปัญจมีวิภัตติ ฝ่ายเอก. ลง โต ปัจจัย เป็น ปิติปกฺขโต = ข้างฝ่ายแห่งพระบิดา บ้าง
ศัพท์บาลี --->>ปิตุ-->> คำแปล --->>น.,ปุ. บิดา เป็นศัพท์ต้นแบบในการแจก [ศัพท์ที่แจกเหมือนมี ๒ ศัพท์ คือ ภาตุ = พี่ชาย, น้องชาย และ ชามาตุ = ลูกเขย] เช่น ป.เอก. ปิตา อ. บิดา
ศัพท์บาลี --->>ปิตุจฺฉาธีตา-->> คำแปล --->>น.,อิต. พระธิดาของพระเจ้าอา แจกเหมือน กญฺญา เช่น ต.เอก. ปิตุจฺฉาธีตาย อันพระธิดาของพระเจ้าอา เป็นฉัฏฐีตัปปุริสสมาส วิ.ว่า ปิตุจฺฉาย ธีตา = ปิตุจฺฉาธีตา
ศัพท์บาลี --->>ปิตุจฺฉาปุตฺต-->> คำแปล --->>น.,ปุ. โอรสแห่งพระเจ้าอา แจกเหมือน ปุริส เช่น ป.เอก. ปิตุจฺฉาปุตฺโต อ. โอรส แห่งพระเจ้าอา เป็นฉัฏฐีตัปปุริสสมาส วิ.ว่า ปิตุจฺฉาย ปุตฺโต = ปิตุจฺฉาปุตฺโต
ศัพท์บาลี --->>ปิตุสิเนห-->> คำแปล --->>น.,ปุ. ความรักในพระบิดา แจกเหมือน ปุริส เช่น ทุ.เอก. ปิตุสิเนหํ ซึ่งความรักใน พระบิดา เป็นสัตตมีตัปปุริสสมาส วิ.ว่า ปิตริ สิเนโห = ปิตุสิเนโห
ศัพท์บาลี --->>ปิตุอจฺจย-->> คำแปล --->>น.,ปุ. การล่วงไปแห่งบิดา แจกเหมือน ปุริส เช่น ต.เอก. ปิตุอจฺจเยน โดยการล่วงไปแห่งบิดา เป็นฉัฏฐีตัปปุริสสมาส วิ.ว่า ปิตุ อจฺจโย = ปิตุอจฺจโย
ศัพท์บาลี --->>ปิตุโคตฺต-->> คำแปล --->>น.,นปุ. โคตรของบิดา แจกเหมือน กุล เช่น ป.เอก. ปิตุโคตฺตํ อ. โคตรของบิดา เป็นฉัฏฐีตัปปุริสสมาส วิ.ว่า ปิตุ โคตฺตํ = ปิตุโคตฺตํ
ศัพท์บาลี --->>ปิตฺต-->> คำแปล --->>น.,นปุ. ดี แจกเหมือน กุล เช่น ป.เอก. ปิตฺตํ อ. ดี
ศัพท์บาลี --->>ปิตฺวา-->> คำแปล --->>ก. ดื่มแล้ว, เพราะดื่ม ปา ธาตุ ในความดื่ม + ตฺวา ปัจจัย แปลง อา ที่ ปา เป็น อิ สำเร็จรูป ปิตฺวา
ศัพท์บาลี --->>ปิตฺวาน-->> คำแปล --->>ก. ดื่มแล้ว, เพราะดื่ม ปา ธาตุ ในความดื่ม + ตฺวาน ปัจจัย แปลง อา ที่ ปา เป็น อิ สำเร็จรูป ปิตฺวาน
ศัพท์บาลี --->>ปิทหถ-->> คำแปล --->>ก. (ตุมฺเห อ. ท่าน ท.) จงปิด ปิ + ธา ธาตุ ในความทรงไว้ ด้วยอำนาจ ปิ อุปสัค แปลว่า ปิด + อ ปัจจัยในกัตตุวาจก + ถ ปัญจมีวิภัตติ แปลง ธา ธาตุ เป็น ทห สำเร็จรูปเป็น ปิทหถ
ศัพท์บาลี --->>ปิทหนฺต-->> คำแปล --->>ก. ปิดอยู่ ปิ + ธา ธาตุ ในความทรงไว้ ด้วยอำนาจ ปิ อุปสัค แปลว่า ปิด + อ ปัจจัยใน กัตตุวาจก + อนฺต ปัจจัยแปลง ธา ธาตุ เป็น ทห ได้รูปเป็น ปิทหนฺต ดู อกิลมนฺต
ศัพท์บาลี --->>ปิทหนฺติ-->> คำแปล --->>ก. (เช่น เคหมานุสกา อ. ประชุมแห่งมนุษย์ในเรือน ท.) ย่อมปิด ปิ + ธา ธาตุ ในความทรงไว้ ด้วยอำนาจ ปิ อุปสัค แปลว่า ปิด + อ ปัจจัยในกัตตุวาจก + อนฺติ วัตตมานาวิภัตติ แปลง ธา ธาตุ เป็น ทห สำเร็จรูปเป็น ปิทหนฺติ [ธ. ๑: จุนฺทสูกริกวตฺถุ หน้า ๑๑๘]
ศัพท์บาลี --->>ปิทหนเวลา-->> คำแปล --->>น.,อิต. เวลาเป็นที่ปิด แจกเหมือน กญฺญา เช่น ส.เอก. ปิทหนเวลาย ในเวลาเป็นที่ปิด เป็นวิเสสนบุพพบท กัมมธารยสมาส วิ.ว่า ปิทหนา เวลา = ปิทหนเวลา คำว่า ปิทหน ในคำว่า ปิทหนเวลา มาจาก ปิ + ธา ธาตุ ในความทรงไว้ ด้วยอำนาจ ปิ อุปสัค แปลว่า ปิด + ยุ ปัจจัย แปลง ธา ธาตุ เป็น ทห แปลง ยุ เป็น อน ได้รูปเป็น ปิทหน แปลว่า เป็นที่ปิด เป็นกัตตุรูป อธิกรณสาธนะ วิ.ว่า ปิทหติ เอตฺถาติ ปิทหนา (เวลา) เขา ย่อมปิด ในเวลานั่น เหตุนั้น เวลานั่น ชื่อว่า ปิทหนาๆ เป็นที่ปิด
ศัพท์บาลี --->>ปิทหาเปตฺวา-->> คำแปล --->>ก. ยัง…ให้ปิดแล้ว ปิ + ธา ธาตุ ในความทรงไว้ ด้วยอำนาจ ปิ อุปสัค แปลว่า ปิด + ณาเป ปัจจัยในเหตุกัตตุวาจก + ตฺวา ปัจจัย แปลง ธา ธาตุ เป็น ทห ลบ ณ เหลือไว้แต่ อาเป สำเร็จรูปเป็น ปิทหาเปตฺวา
ศัพท์บาลี --->>ปิทหาเปสิ-->> คำแปล --->>ก. (เช่น มหาเสฏฺ อ. มหาเศรษฐี) ยัง…ให้ปิดแล้ว ปิ + ธา ธาตุ ในความทรงไว้ ด้วย อำนาจ ปิ อุปสัค แปลว่า ปิด + ณาเป ปัจจัยในเหตุกัตตุวาจก + อี อัชชัตตนีวิภัตติ แปลง ธา ธาตุ เป็น ทห ลบ ณ เหลือไว้แต่ อาเป ลง ส อาคม รัสสะ อี เป็น อิ สำเร็จรูปเป็น ปิทหาเปสิ [ธ. ๓: วิสาขาวตฺถุ หน้า ๕๖]
ศัพท์บาลี --->>ปิทหิ-->> คำแปล --->>ก. (เช่น สตฺถา อ. พระศาสดา) ทรงปิดแล้ว ปิ + ธา ธาตุ ในความทรงไว้ ด้วยอำนาจ ปิ อุปสัค แปลว่า ปิด + อ ปัจจัยในกัตตุวาจก + อี อัชชัตตนี วิภัตติ แปลง ธา ธาตุ เป็น ทห รัสสะ อี เป็น อิ สำเร็จรูปเป็น ปิทหิ [ธ. ๒: จูฬปนฺถก- หน้า ๘๑]
ศัพท์บาลี --->>ปิทหิต-->> คำแปล --->>ก. อัน…ปิดแล้ว ปิ + ธา ธาตุ ในความ ทรงไว้ ด้วยอำนาจ ปิ อุปสัค แปลว่า ปิด + ต ปัจจัย แปลง ธา ธาตุ เป็น ทห ลง อิ อาคม ได้รูปเป็น ปิทหิต ดู อกต
ศัพท์บาลี --->>ปิทหิตตฺต-->> คำแปล --->>น.,นปุ. ความที่แห่ง…เป็น...อันตนปิดแล้ว ลง ตฺต ปัจจัยในภาวตัทธิต แจกเหมือน กุล เช่น ปญฺ.เอก. ปิทหิตตฺตา เพราะความที่แห่ง…เป็นประตูอันตนปิดแล้ว วิ.ว่า ปิทหิตสฺส (ทฺวารสฺส) ภาโว = ปิทหิตตฺตํ
ศัพท์บาลี --->>ปิทหิตฺวา-->> คำแปล --->>ก. ปิดแล้ว ปิ + ธา ธาตุ ในความทรงไว้ ด้วยอำนาจ ปิ อุปสัค แปลว่า ปิด + ตฺวา ปัจจัย แปลง ธา ธาตุ เป็น ทห ลง อิ อาคม สำเร็จรูปเป็น ปิทหิตฺวา
ศัพท์บาลี --->>ปิธาย-->> คำแปล --->>ก. ปิดแล้ว ปิ + ธา ธาตุ ในความทรงไว้ ด้วยอำนาจ ปิ อุปสัค แปลว่า ปิด + ตูนาทิปัจจัย แปลง ตูนาทิปัจจัยเป็น ย สำเร็จรูปเป็น ปิธาย
ศัพท์บาลี --->>ปิปาสา-->> คำแปล --->>น.,อิต. ความกระหาย แจกเหมือน กญฺญา เช่น ป.เอก. ปิปาสา อ. ความกระหาย
ศัพท์บาลี --->>ปิปฺผลิคุหา-->> คำแปล --->>น.,อิต. ถํ้าชื่อว่าปิปผลิ แจกเหมือน กญฺญา เช่น ส.เอก. ปิปฺผลิคุหายํ ในถํ้าชื่อว่า ปิปผลิ เป็นวิเสสนบุพพบท กัมมธารยสมาส วิ.ว่า ปิปฺผลิ คุหา = ปิปฺผลิคุหา
ศัพท์บาลี --->>ปิย-->> คำแปล --->>ว. เป็นที่รัก ปุ. แจกเหมือน ปุริส เช่น ป.เอก. ปิโย (สหาโย) อ. สหาย ผู้เป็นที่รัก อิต. แจกเหมือน กญฺญา เช่น ป.เอก. ปิยา (กถา) อ. วาจาเป็นเครื่องกล่าว อันเป็นที่รัก นปุ. แจกเหมือน กุล เช่น ป.เอก. ปิยํ (วจนํ) อ. คำ อันเป็นที่รัก
ศัพท์บาลี --->>ปิยกถา-->> คำแปล --->>น.,อิต. วาจาเป็นเครื่องกล่าวอันเป็นที่รัก แจกเหมือน กญฺญา เช่น ทุ.เอก. ปิยกถํ ซึ่งวาจาเป็นเครื่องกล่าวอันเป็นที่รัก เป็นวิเสสนบุพพบท กัมมธารยสมาส มี อ ปัจจัย กัตตุรูป กัมมสาธนะ เป็นภายใน มีวิเคราะห์ตามลำดับ ดังนี้ อ.กัต.กัม.วิ. ปิเยติ นนฺติ ปิยา (กถา) เขา ย่อมรัก ซึ่งวาจาเป็นเครื่องกล่าวนั้น เหตุนั้น วาจาเป็นเครื่องกล่าวนั้น ชื่อว่า ปิยาๆ เป็นที่รัก วิ.บุพ.กัม.วิ. ปิยา กถา = ปิยกถา
ศัพท์บาลี --->>ปิยทสฺสี-->> คำแปล --->>ว.,ปุ. ปิยทัสสี (พระนามของพระพุทธเจ้า) แจกเหมือน เสฏฺ เช่น ป.เอก. ปิยทสฺสี (พุทฺโธ) อ. พระพุทธเจ้า พระนามว่าปิยทัสสี
ศัพท์บาลี --->>ปิยวจน-->> คำแปล --->>น.,นปุ. คำอันเป็นที่รัก แจกเหมือน กุล เช่น ทุ.เอก. ปิยวจนํ ซึ่งคำอันเป็นที่รัก ดู ปิยกถา
ศัพท์บาลี --->>ปิยสหายวณฺณ-->> คำแปล --->>น.,ปุ. วรรณะแห่งสหายผู้เป็นที่รัก แจกเหมือน ปุริส เช่น ต.เอก. ปิยสหาย-วณฺเณน ด้วยวรรณะแห่งสหายผู้เป็นที่รัก เป็นฉัฏฐีตัปปุริสสมาส มีวิเสสนบุพพบท กัมมธารย สมาส เป็นภายใน มีวิเคราะห์ตามลำดับ ดังนี้ วิ.บุพ.กัม.วิ. ปิโย สหาโย = ปิยสหาโย ฉ.ตัป.วิ. ปิยสหายสฺส วณฺโณ = ปิยสหายวณฺโณ
ศัพท์บาลี --->>ปิยสหายิกาวณฺณ-->> คำแปล --->>น.,ปุ. วรรณะแห่งหญิงสหาย ผู้เป็นที่รัก แจกเหมือน ปุริส เช่น ต.เอก. ปิยสหายิกาวณฺเณน ด้วยวรรณะแห่งหญิงสหายผู้เป็นที่รัก เป็นฉัฏฐีตัปปุริสสมาส มีวิเสสนบุพพบท กัมมธารยสมาส เป็นภายใน มีวิเคราะห์ตามลำดับ ดังนี้ วิ.บุพ.กัม.วิ. ปิยา สหายิกา = ปิยสหายิกา ฉ.ตัป.วิ. ปิยสหายิกาย วณฺโณ = ปิยสหายิกาวณฺโณ
ศัพท์บาลี --->>ปิยายติ-->> คำแปล --->>ก. (เช่น วิสาขา อ. นางวิสาขา) ย่อมประพฤติรัก ปิย ศัพท์ แปลว่า รัก + อาย ปัจจัยในกัตตุวาจก เป็นไปในความประพฤติ + ติ วัตตมานาวิภัตติ สำเร็จรูปเป็น ปิยายติ [ธ. ๓: วิสาขาวตฺถุ หน้า ๗๑]
ศัพท์บาลี --->>ปิลนฺธน-->> คำแปล --->>น.,นปุ. เครื่องประดับ แจกเหมือน กุล เช่น ทุ.เอก. ปิลนฺธนํ ซึ่งเครื่องประดับ
ศัพท์บาลี --->>ปิลนฺธนกาล-->> คำแปล --->>น.,ปุ. กาลเป็นที่ประดับ เป็นวิเสสน บุพพบท กัมมธารยสมาส มี ยุ ปัจจัย กัตตุรูป อธิกรณสาธนะ เป็นภายใน มีวิเคราะห์ตามลำดับ ดังนี้ ยุ.กัต.อธิ.วิ. ปิลนฺเธติ เอตฺถาติ ปิลนฺธโน (กาโล) เขา ย่อมประดับ ในกาลนั่น เหตุนั้น กาลนั่น ชื่อว่า ปิลนฺธโนๆ เป็นที่ประดับ วิ.บุพ.กัม.วิ. ปิลนฺธโน กาโล = ปิลนฺธนกาโล แจกเหมือน ปุริส
ศัพท์บาลี --->>ปิลนฺธนมุทฺทิกา-->> คำแปล --->>น.,อิต. พระธำมรงค์ (แหวน) เป็นเครื่องประดับ เป็นวิเสสนบุพพบท กัมม ธารยสมาส มี ยุ ปัจจัย กัตตุรูป กรณสาธนะ เป็น ภายใน มีวิเคราะห์ตามลำดับ ดังนี้ ยุ.กัต.กรณ. วิ. ปิลนฺเธติ เอตายาติ ปิลนฺธนา (มุทฺทิกา) เขาย่อมประดับ ด้วยแหวนนั่น เหตุนั้น แหวนนั่น ชื่อว่า ปิลนฺธนาๆ เป็นเครื่องประดับ วิ.บุพ.กัม. วิ. ปิลนฺธนา มุทฺทิกา = ปิลนฺธนมุทฺทิกา แจก เหมือน กญฺญา
ศัพท์บาลี --->>ปิลนฺธยึสุ-->> คำแปล --->>ก. (เช่น พฺราหฺมณา อ. พราหมณ์ ท.) ประดับแล้ว ปิลนฺธ ธาตุ ในความประดับ + ณย ปัจจัยในกัตตุวาจก + อุ อัชชัตตนีวิภัตติ ลบ ณ เหลือไว้แต่ ย แปลง อุ เป็น อึสุ สำเร็จรูปเป็น ปิลนฺธยึสุ [ธ. ๓: วิสาขาวตฺถุ หน้า ๕๑ ]
ศัพท์บาลี --->>ปิลนฺธิ-->> คำแปล --->>ก. (เช่น เทวี อ. พระเทวี) ประดับแล้ว ปิลนฺธ ธาตุ ในความประดับ + อ ปัจจัยในกัตตุวาจก + อี อัชชัตตนีวิภัตติ รัสสะ อี เป็น อิ สำเร็จรูปเป็น ปิลนฺธิ [ธ. ๒: สามาวตีวตฺถุ หน้า ๓]
ศัพท์บาลี --->>ปิลนฺธิตุ-->> คำแปล --->>น. อ. อันอัน…ประดับ, เพื่ออันประดับ ปิลนฺธ ธาตุ ในความประดับ + ตุ ปัจจัย ลง อิ อาคม สำเร็จรูปเป็น ปิลนฺธิตุ ดู อาคนฺตุ
ศัพท์บาลี --->>ปิลนฺธิตฺวา-->> คำแปล --->>ก. ประดับแล้ว ปิลนฺธ ธาตุ ในความประดับ + ตฺวา ปัจจัย ลง อิ อาคม สำเร็จรูปเป็น ปิลนฺธิตฺวา
ศัพท์บาลี --->>ปิลนฺธิสฺสามิ-->> คำแปล --->>ก. (อหํ อ. เรา) จักประดับ ปิลนฺธ ธาตุ ในความประดับ + อ ปัจจัยในกัตตุวาจก + สฺสามิ ภวิสสันติวิภัตติ ลง อิ อาคม สำเร็จรูปเป็น ปิลนฺธิสฺสามิ
ศัพท์บาลี --->>ปิลนฺเธยฺยาม-->> คำแปล --->>ก. (มยํ อ. เรา ท.) พึงประดับ ปิลนฺธ ธาตุ ในความประดับ + อ ปัจจัยในกัตตุวาจก + เอยฺยาม สัตตมีวิภัตติ สำเร็จรูปเป็น ปิลนฺเธยฺยาม
ศัพท์บาลี --->>ปิว-->> คำแปล --->>ก. (ตฺวํ อ. ท่าน) จงดื่ม ปา ธาตุ ในความดื่ม + อ ปัจจัยในกัตตุวาจก + หิ ปัญจมีวิภัตติ แปลง ปา ธาตุ เป็น ปิว ลบ หิ สำเร็จรูปเป็น ปิว
ศัพท์บาลี --->>ปิวติ-->> คำแปล --->>ก. (เช่น ตาปโส อ. ดาบส) ย่อมดื่ม ปา ธาตุ ในความดื่ม + อ ปัจจัยในกัตตุวาจก + ติ วัตตมานา วิภัตติ แปลง ปา ธาตุ เป็น ปิว สำเร็จรูปเป็น ปิวติ [ธ. ๒: สามาวตีวตฺถุ หน้า ๕]
ศัพท์บาลี --->>ปิวนฺต-->> คำแปล --->>ก. ดื่มอยู่ ปา ธาตุ ในความดื่ม + อ ปัจจัย ในกัตตุวาจก + อนฺต ปัจจัย แปลง ปา ธาตุ เป็น ปิว ได้รูปเป็น ปิวนฺต ดู อกิลมนฺต
ศัพท์บาลี --->>ปิวามิ-->> คำแปล --->>ก. (อหํ อ. เรา) ย่อมดื่ม ปา ธาตุ ในความดื่ม + อ ปัจจัยในกัตตุวาจก + มิ วัตตมานาวิภัตติ แปลง ปา ธาตุ เป็น ปิว มิ อยู่หลัง ทีฆะ อ ที่สุดธาตุเป็น อา สำเร็จรูปเป็น ปิวามิ
ศัพท์บาลี --->>ปิวิ-->> คำแปล --->>ก. (เช่น จณฺฑปชฺโชโต อ. พระเจ้าจัณฑปัชโชต) ดื่มแล้ว ปา ธาตุ ในความดื่ม + อ ปัจจัยในกัตตุ วาจก + อี อัชชัตตนีวิภัตติ แปลง ปา ธาตุ เป็น ปิว รัสสะ อี เป็น อิ สำเร็จรูปเป็น ปิวิ [ธ. ๒: สามาวตีวตฺถุ หน้า ๓๓]
ศัพท์บาลี --->>ปิวิตุกาม-->> คำแปล --->>ว. ผู้ใคร่เพื่ออันดื่ม ปุ. แจกเหมือน ปุริส เช่น ป.เอก. ปิวิตุกาโม (ภิกฺขุ) อ. ภิกษุ ผู้ใคร่เพื่ออันดื่ม เป็นจตุตถีตัปปุริสสมาส วิ.ว่า ปิวิตุ กาโม = ปิวิตุกาโม (ภิกฺขุ) [ลบนิคคหิต]
ศัพท์บาลี --->>ปิวิตฺวา-->> คำแปล --->>ก. ดื่มแล้ว ปา ธาตุ ในความดื่ม + ตฺวา ปัจจัย ลง อิ อาคม สำเร็จรูปเป็น ปิวิตฺวา
ศัพท์บาลี --->>ปิวิตฺวาน-->> คำแปล --->>ก. ดื่มแล้ว ปา ธาตุ ในความดื่ม + ตฺวาน ปัจจัย ลง อิ อาคม สำเร็จรูปเป็น ปิวิตฺวาน
ศัพท์บาลี --->>ปิวิสฺสาม-->> คำแปล --->>ก. (มยํ อ. เรา ท.) จักดื่ม ปา ธาตุ ในความดื่ม + อ ปัจจัยในกัตตุวาจก + สฺสาม ภวิสสันติวิภัตติ แปลง ปา ธาตุ เป็น ปิว ลง อิ อาคม สำเร็จรูปเป็น ปิวิสฺสาม
ศัพท์บาลี --->>ปิหยนฺติ-->> คำแปล --->>ก. (เช่น เทวา อ. เทพและมนุษย์ ท.) ย่อมกระหยิ่ม ปิห ธาตุ ในความปรารถนา, ความกระหยิ่ม + ณย ปัจจัยในกัตตุวาจก + อนฺติ วัตตมานาวิภัตติ ลบ ณ เหลือไว้แต่ ย สำเร็จรูปเป็น ปิหยนฺติ [ธ. ๓: มหากสฺสปตฺเถร- หน้า ๘๕]
ศัพท์บาลี --->>ปิฬกา-->> คำแปล --->>น.,อิต. ต่อม แจกเหมือน กญฺญา เช่น ป.พหุ. ปิฬกา อ. ต่อม ท.
ศัพท์บาลี --->>ปิเวยฺยุ-->> คำแปล --->>ก. (เช่น มนุสฺสา อ. มนุษท์ ท.) พึงดื่ม ปา ธาตุ ในความดื่ม + อ ปัจจัยในกัตตุวาจก + เอยฺยุ สัตตมีวิภัตติ แปลง ปา ธาตุ เป็น ปิว สำเร็จรูปเป็น ปิเวยฺยุ [ธ. ๒: สกฺกวตฺถุ หน้า ๙๘]
ศัพท์บาลี --->>ปิโลติกขณฺฑ-->> คำแปล --->>น.,นปุ. ท่อนแห่งผ้าเก่า แจกเหมือน กุล เช่น ป.เอก. ปิโลติกขณฺฑํ อ. ท่อนแห่งผ้าเก่า เป็นฉัฏฐีตัปปุริสสมาส วิ.ว่า ปิโลติกสฺส ขณฺฑํ = ปิโลติกขณฺฑํ
ศัพท์บาลี --->>ปิโลติกา-->> คำแปล --->>น.,อิต. ผ้าเก่า แจกเหมือน กญฺญา เช่น ต.เอก. ปิโลติกาย ด้วยผ้าเก่า