ศัพท์บาลี --->>สิกฺขา-->> คำแปล --->>น.,อิต. สิกขา แจกเหมือน กญฺญา เช่น ทุ.เอก. สิกฺขํ ซึ่งสิกขา
ศัพท์บาลี --->>สิกฺขาปท-->> คำแปล --->>น.,นปุ. สิกขาบท แจกเหมือน กุล เช่น ทุ.เอก. สิกฺขาปทํ ซึ่งสิกขาบท
ศัพท์บาลี --->>สิกฺขาปทคฺคหณตฺถาย-->> คำแปล --->>น.,ปุ. เพื่อประโยชน์แก่การรับซึ่งสิกขาบท ดู สาสนาหรณตฺถาย
ศัพท์บาลี --->>สิกฺขาปิต-->> คำแปล --->>ก. อัน…ให้สำเหนียกแล้ว สิกฺข ธาตุ ในความศึกษา,ความสำเหนียก + ณาเป ปัจจัยใน เหตุกัตตุวาจก + ต ปัจจัยเป็นเหตุกัมมวาจก ลบ ณ เหลือไว้แต่ อาเป ลง อิ อาคม เป็น สิกฺขาเป + อิ + ต ลบสระหน้าคือ เอ ที่ เป ได้รูปเป็น สิกฺขาปิต ดู อกต
ศัพท์บาลี --->>สิกฺขาเปตุ-->> คำแปล --->>น. อ.อันให้ศึกษา, เพื่ออันยัง…ให้ศึกษา สิกฺข ธาตุ ในความศึกษา, ความสำเหนียก + ณาเป ปัจจัยในเหตุกัตตุวาจก + ตุ ปัจจัย ลบ ณ เหลือไว้แต่ อาเป สำเร็จรูปเป็น สิกฺขาเปตุ ดู อาคนฺตุ
ศัพท์บาลี --->>สิกฺขาเปตฺวา-->> คำแปล --->>ก. ยัง...ให้ศึกษาแล้ว สิกฺข ธาตุ ในความศึกษา + ณาเป ปัจจัยในเหตุกัตตุวาจก + ตฺวา ปัจจัย ลบ ณ เหลือไว้แต่ อาเป สำเร็จรูปเป็น สิกฺขาเปตฺวา
ศัพท์บาลี --->>สิกฺขาเปนฺต-->> คำแปล --->>ก. ยัง...ให้ศึกษาอยู่ สิกฺข ธาตุ ในความศึกษา + ณาเป ปัจจัยในเหตุกัตตุวาจก + อนฺต ปัจจัย ลบ ณ เหลือไว้แต่ อาเป ได้รูปเป็น สิกฺขาเปนฺต ดู อกิลมนฺต
ศัพท์บาลี --->>สิกฺขาเปสฺสติ-->> คำแปล --->>ก. (เช่น เสฏฺ อ. เศรษฐี) ยัง...จักให้ศึกษา สิกฺข ธาตุ ในความศึกษา + ณาเป ปัจจัยในเหตุกัตตุวาจก + สฺสติ ภวิสสันติวิภัตติ ลบ ณ เหลือไว้แต่ อาเป สำเร็จรูปเป็น สิกฺขาเปสฺสติ
ศัพท์บาลี --->>สิกฺขาเปสฺสามิ-->> คำแปล --->>ก. (อหํ อ. เรา) ยัง...จักให้ศึกษา สิกฺข ธาตุ ในความศึกษา + ณาเป ปัจจัยในเหตุกัตตุวาจก + สฺสามิ ภวิสสันติวิภัตติ ลบ ณ เหลือไว้แต่ อาเป สำเร็จรูปเป็น สิกฺขาเปสฺสามิ
ศัพท์บาลี --->>สิกฺขิตพฺพ-->> คำแปล --->>ก. อัน…พึงศึกษา สิกฺข ธาตุ ในความศึกษา + ตพฺพ ปัจจัย ลง อิ อาคม ได้รูปเป็น สิกฺขิตพฺพ ดู อชานิตพฺพ
ศัพท์บาลี --->>สิกฺขิตหตฺถ-->> คำแปล --->>ว. ผู้มีมืออันศึกษาแล้ว ปุ. แจกเหมือน ปุริส เช่น ป.พหุ. สิกฺขิตหตฺถา (มยํ) อ. เรา ท. ผู้มีมืออันศึกษาแล้ว เป็นตติยาตุลยา ธิกรณพหุพพิหิสมาส วิ.ว่า สิกฺขิโต หตฺโถ เยหิ เต สิกฺขิตหตฺถา (มยํ)
ศัพท์บาลี --->>สิกฺขิตุ-->> คำแปล --->>น. อ. อันอัน…ศึกษา, เพื่ออันศึกษา สิกฺข ธาตุ ในความศึกษา + ตุ ปัจจัย ลง อิ อาคม สำเร็จรูปเป็น สิกฺขิตุ ดู อาคนฺตุ
ศัพท์บาลี --->>สิกฺขิตฺวา-->> คำแปล --->>ก. ศึกษาแล้ว สิกฺข ธาตุ ในความศึกษา + ตฺวา ปัจจัย ลง อิ อาคม สำเร็จรูปเป็น สิกฺขิตฺวา
ศัพท์บาลี --->>สิขี-->> คำแปล --->>ว.,ปุ. สิขี (พระนามของพระพุทธเจ้า) แจก เหมือน เสฏฺ เช่น ป.เอก. สิขี (พุทฺโธ) อ. พระพุทธเจ้า พระนามว่าสิขี
ศัพท์บาลี --->>สิงฺคธนุ-->> คำแปล --->>น.,นปุ. อ. ธนูอันมีสัณฐานเพียงดังเขา เป็นวิเสสนบุพพบท กัมมธารยสมาส มีฉัฏฐี ตุลยาธิกรณพหุพพิหิสมาส เป็นภายใน มีวิเคราะห์ ตามลำดับ ดังนี้ ฉ.ตุล.วิ. สิงฺคํ อิว สณฺานํ ยสฺส ตํ สิงฺคสณฺานํ (ธนุ) วิ.บุพ.กัม.วิ. สิงฺคสณฺานํ ธนุ = สิงฺคธนุ [บทสมาส ลบ สณฺาน ในท่ามกลาง]
ศัพท์บาลี --->>สิงฺคิล-->> คำแปล --->>น.,ปุ. นกขมิ้น แจกเหมือน ปุริส เช่น ป.เอก. สิงฺคิโล อ. นกขมิ้น
ศัพท์บาลี --->>สิงฺคิลสกุณ-->> คำแปล --->>น.,ปุ. นกขมิ้น แจกเหมือน ปุริส เช่น ป.เอก. สิงฺคิลสกุโณ อ. นกขมิ้น
ศัพท์บาลี --->>สิต-->> คำแปล --->>น.,นปุ. การแย้ม แจกเหมือน กุล เช่น ทุ.เอก. สิตํ ซึ่งการแย้ม
ศัพท์บาลี --->>สิตการณ-->> คำแปล --->>น.,นปุ. เหตุแห่งการแย้ม แจกเหมือน กุล เช่น ทุ.เอก. สิตการณํ ซึ่งเหตุแห่งการแย้ม เป็นฉัฏฐีตัปปุริสสมาส วิ.ว่า สิตสฺส การณํ = สิตการณํ
ศัพท์บาลี --->>สิทฺธตฺถ-->> คำแปล --->>ว.,ปุ. สิทธัตถะ (พระนามของพระราชกุมาร, พระนามของพระพุทธเจ้า) แจกเหมือน ปุริส เช่น ป.เอก. สิทฺธตฺโถ (พุทฺโธ) อ. พระพุทธเจ้า พระนามว่าสิทธัตถะ
ศัพท์บาลี --->>สิทฺธตฺถก-->> คำแปล --->>น.,ปุ. เมล็ดพันธุ์ผักกาด แจกเหมือน ปุริส เช่น ป.เอก. สิทฺธตฺถโก อ. เมล็ดพันธุ์ผักกาด
ศัพท์บาลี --->>สินิทฺธ-->> คำแปล --->>ว. อันสนิท เป็นได้ ๓ ลิงค์ อิต. แจกเหมือน กญฺญา เช่น ป.เอก. สินิทฺธา ยาคุ = อ. ข้าวต้ม อันสนิท
ศัพท์บาลี --->>สินิทฺธยาคุ-->> คำแปล --->>น.,อิต. ข้าวต้มอันสนิท แจกเหมือน รชฺชุ เช่น ทุ.เอก. สินิทฺธยาคุ ซึ่งข้าวต้มอันสนิท เป็นวิเสสนบุพพบท กัมมธารยสมาส วิ.ว่า สินิทฺธา ยาคุ = สินิทฺธยาคุ
ศัพท์บาลี --->>สินฺธว-->> คำแปล --->>น.,ปุ. ม้าสินธพ แจกเหมือน ปุริส เช่น ป.เอก. สินฺธโว อ. ม้าสินธพ
ศัพท์บาลี --->>สินฺธวสหสฺส-->> คำแปล --->>น.,นปุ. พันแห่งม้าสินธพ ดู อตฺตภาวสหสฺส
ศัพท์บาลี --->>สิปฺป-->> คำแปล --->>น.,นปุ. ศิลปะ แจกเหมือน กุล เช่น ป.เอก. สิปฺปํ อ. ศิลปะ
ศัพท์บาลี --->>สิปฺปุคฺคหณ-->> คำแปล --->>น.,นปุ. อัน (การ) เรียนเอาซึ่ง ศิลปะ แจกเหมือน กุล เช่น ป.เอก. สิปฺปุคฺคหณํ อ. การเรียนเอาซึ่งศิลปะ เป็นฉัฏฐีตัปปุริสสมาส วิ.ว่า สิปฺปสฺส อุคฺคหณํ = สิปฺปุคฺคหณํ คำว่า อุคฺคหณ ในคำว่า สิปฺปุคฺคหณ มาจาก อุ บทหน้า + คห ธาตุ ในความเรียนเอา + ยุ ปัจจัย ซ้อน อุ หน้า คห ธาตุ แปลง ยุ เป็น อณ ได้รูปเป็น อุคฺคหณ แปลว่า การเรียนเอา เป็นภาวรูป ภาวสาธนะ วิ.ว่า อุคฺคหณํ = อุคฺคหณํ
ศัพท์บาลี --->>สิปฺปุคฺคหณตฺถาย-->> คำแปล --->>น.,ปุ. เพื่อประโยชน์แก่การเรียนเอาซึ่งศิลปะ ศัพท์เดิมเป็น สิปฺปุคฺคหณตฺถ อ การันต์ในปุงลิงค์ ลง ส จตุตถีวิภัตติ ฝ่ายเอกวจนะ แปลง อ กับ ส เป็น อาย สำเร็จรูปเป็น สิปฺปุคฺคหณตฺถาย แจกเหมือน ปุริส เป็นจตุตถีตัปปุริสสมาส มีฉัฏฐีตัปปุริสสมาส เป็นภายใน มีวิเคราะห์ตามลำดับ ดังนี้ ฉ.ตัป.วิ. สิปฺปสฺส อุคฺคหณํ = สิปฺปุคฺคหณํ จตุ.ตัป. สิปฺปุคฺ- คหณสฺส อตฺโถ = สิปฺปุคฺคหณตฺโถ
ศัพท์บาลี --->>สิพฺพิตุ-->> คำแปล --->>น. อ.อันเย็บ, เพื่ออันเย็บ สิว ธาตุ ใน ความเย็บ + ย ปัจจัยในกัตตุวาจก + ตุ ปัจจัย แปลง ว กับ ย เป็น พฺพ ลง อิ อาคม สำเร็จรูป เป็น สิพฺพิตุ ดู อาคนฺตุ
ศัพท์บาลี --->>สิพฺพิตฺวา-->> คำแปล --->>ก. เย็บแล้ว สิว ธาตุ ในความเย็บ + ย ปัจจัยในกัตตุวาจก + ตฺวา ปัจจัย แปลง ว กับ ย เป็น พฺพ ลง อิ อาคม สำเร็จรูปเป็น สิพฺพิตฺวา
ศัพท์บาลี --->>สิมฺพลิวน-->> คำแปล --->>น.,นปุ. ป่าแห่งไม้งิ้ว แจกเหมือน กุล เช่น ทุ.เอก. สิมฺพลิวนํ ซึ่งป่าแห่งไม้งิ้ว เป็นฉัฏฐี ตัปปุริสสมาส วิ.ว่า สมฺพลิยา วนํ = สิมฺพลิวนํ
ศัพท์บาลี --->>สิยา-->> คำแปล --->>ก. (เช่น ภิกฺขุ อ. ภิกษุ) พึงมี, พึงเป็น อส ธาตุ ในความมี,ความเป็น + อ ปัจจัยในกัตตุวาจก + เอยฺย สัตตมีวิภัตติ ลบ อ ต้นธาตุ เหลือไว้แต่ ส แปลง เอยฺย เป็น อิยา สำเร็จรูปเป็น สิยา
ศัพท์บาลี --->>สิยุ-->> คำแปล --->>ก. (เช่น ญาตกา อ. ญาติ ท.) พึงเป็น อส ธาตุ ในความมี, ความเป็น + อ ปัจจัยในกัตตุวาจก + เอยฺยุ สัตตมีวิภัตติ ลบ อ ต้นธาตุ เหลือไว้แต่ ส แปลง เอยฺยุ เป็น อิยุ สำเร็จรูปเป็น สิยุ
ศัพท์บาลี --->>สิร-->> คำแปล --->>น.,ปุ. ศีรษะ แจกเหมือน มน ศัพท์ เช่น ต.เอก. สิรสา ด้วยศีรษะ
ศัพท์บาลี --->>สิริคพฺภ-->> คำแปล --->>น.,ปุ. ห้องอันประกอบแล้วด้วยสิริ แจกเหมือน กุล เช่น ส.เอก. สิริคพฺเภ ในห้องอันประกอบแล้วด้วยสิริ เป็นตติยาตัปปุริสสมาส วิ.ว่า สิริยา (นิยุตฺโต) คพฺโภ = สิริคพฺโภ
ศัพท์บาลี --->>สิริคุตฺต-->> คำแปล --->>น.,ปุ. สิริคุต แจกเหมือน ปุริส เช่น ป.เอก. สิริคุตฺโต อ. สิริคุต
ศัพท์บาลี --->>สิริวฑฺฒ-->> คำแปล --->>๑ น.,ปุ. สิริวัฑฒ์ แจกเหมือน ปุริส เช่น อา.เอก. สิริวฑฺฒ ดูก่อนสิริวัฑฒ์
ศัพท์บาลี --->>สิริวฑฺฒ-->> คำแปล --->>๒ ว.,ปุ. สิริวัฑฒ์ (ชื่อของกุฎุมพี) แจกเหมือน ปุริส เช่น ป.เอก. สิริวฑฺโฒ (กุฏุมฺพิโก) อ. กุฎุมพี ชื่อว่าสิริวัฑฒ์
ศัพท์บาลี --->>สิริวฑฺฒกุฏุมฺพิก-->> คำแปล --->>น.,ปุ. กุฎุมพีชื่อว่าสิริวัฑฒ์ แจก เหมือน ปุริส เช่น ป.เอก. สิริวฑฺฒกุฏุมฺพิโก อ. กุฎุมพีชื่อว่าสิริวัฑฒ์ เป็นวิเสสนบุพพบท กัมมธารยสมาส วิ.ว่า สิริวฑฺโฒ กุฏุมฺพิโก = สิริวฑฺฒกุฏุมฺพิโก
ศัพท์บาลี --->>สิริสมฺปตฺติ-->> คำแปล --->>น.,อิต. สมบัติอันเป็นสิริ แจกเหมือน รตฺติ เช่น ป.เอก. สิริสมฺปตฺติ อ. สมบัติอันเป็นสิริ เป็นวิเสสนบุพพบท กัมมธารยสมาส วิ.ว่า สิริ สมฺปตฺติ = สิริสมฺปตฺติ
ศัพท์บาลี --->>สิริสยน-->> คำแปล --->>น.,นปุ. (ที่) เป็นที่นอนอันประกอบแล้วด้วยสิริ แจกเหมือน กุล เช่น ส.เอก. สิริสยเน (าเน) บนที่เป็นที่นอนอันประกอบแล้วด้วยสิริ เป็นตติยาตัปปุริสสมาส วิ.ว่า สิริยา (นิยุตฺตํ) สยนํ = สิริสยนํ (านํ)
ศัพท์บาลี --->>สิลา-->> คำแปล --->>น.,อิต. ศิลา แจกเหมือน กญฺญา เช่น ป.เอก. สิลา อ. ศิลา
ศัพท์บาลี --->>สิลาถมฺภ-->> คำแปล --->>น.,ปุ. เสาอันเป็นวิการแห่งศิลา แจกเหมือน ปุริส เช่น ทุ.เอก. สิลาถมฺภํ ซึ่งเสาอันเป็นวิการแห่งศิลา เป็นฉัฏฐีตัปปุริสสมาส วิ.ว่า สิลาย (วิกาโร) ถมฺโภ = สิลาถมฺโภ
ศัพท์บาลี --->>สิวิกา-->> คำแปล --->>น.,อิต. วอ แจกเหมือน กญฺญา เช่น ทุ.พหุ. สิวิกาโย ซึ่งวอ ท.
ศัพท์บาลี --->>สิสฺส-->> คำแปล --->>น.,ปุ. นักเรียน, ศิษย์. วิ. โสตุํ อิจฺฉตีติ สิสฺโส (ผู้ปรารถนา ผู้ต้องการเพื่ออันฟัง). (พจนานุกรม มคธ-ไทย โดย พันตรี ป.หลงสมบุญ หน้า ๗๔๘)
ศัพท์บาลี --->>สิเนรุ-->> คำแปล --->>ว.,ปุ. สิเนรุ (ชื่อของภูเขา) แจกเหมือน ปุริส เช่น ต.เอก. สิเนรุนา (ปพฺพเตน) ด้วยภูเขา ชื่อว่าสิเนรุ
ศัพท์บาลี --->>สิเนห-->> คำแปล --->>น.,ปุ. ความรัก แจกเหมือน ปุริส เช่น ป.เอก สิเนโห อ. ความรัก
ศัพท์บาลี --->>สิเนหปฺปภว-->> คำแปล --->>ว. อันมีความรักเป็นแดนเกิดก่อน นปุ. แจกเหมือน กุล เช่น ฉ.เอก. สิเนหปฺปภวสส (ภุกฺกรณสฺส) แห่งการเห่า อันมีความรักเป็นแดน เกิดก่อน เป็นฉัฏฐีตุลยาธิกรณพหุพพิหิสมาส วิ.ว่า สิเนโห ปภโว ยสฺส ตํ สิเนหปฺปภวํ (ภุกฺกรณํ) คำว่า ปภว ในคำว่า สิเนหปฺปภว มาจาก ป บทหน้า + ภู ธาตุ ในความมี, ความ เป็น ด้วยอำนาจ ป อุปสัค แปลว่า เกิด + ณ ปัจจัย พฤทธิ อู เป็น โอ แปลง โอ เป็น อว ได้รูปเป็น ปภว แปลว่า เป็นแดนเกิดก่อน เป็นกัตตุรูป อปาทานสาธนะ วิ.ว่า (ภุกฺกรณํ) ปมํ ภวติ เอตสฺมาติ ปภโว (สิเนโห) การเห่า ย่อมเกิด ก่อน แต่ความรักนั่น เหตุนั้น ความรักนั่น ชื่อว่า เป็นแดนเกิดก่อน
ศัพท์บาลี --->>สิเนหสตฺต-->> คำแปล --->>น.,ปุ. สัตว์ผู้ประกอบแล้วด้วยความรัก แจกเหมือน ปุริส เช่น ป.เอก. สิเนหสตฺโต อ. สัตว์ผู้ประกอบแล้วด้วยความรัก เป็นตติยา ตัปปุริสสมาส วิ.ว่า สิเนเหน (นิยุตฺโต) สตฺโต = สิเนหสตฺโต